KRYTYKANCI

NARZEKAMY, że tak niewielu wśród nas jest punktualnych, solidnych, uczciwych. Twierdzimy, że cechy owe wyłażą z nas, niczym szydło z worka, dopiero wówczas, gdy pracujemy za banknoty w kolorze nadziei, poza granicami kraju. Wyłażą jednak i bez tego. Wystarczy, że pojawi się… krytyka. Po tym bowiem co krytykujemy, widać jacy jesteśmy.

Gdzie więc są u nas ci superpunktualni? Ci, którzy nie spóźniają się z zasady, gdyż tego nie tolerują, nie cierpią? Oczywiście, że spotkasz ich w poczekalni u lekarza, który spóźnia się systematycznie, albo jeśli nie tam, to z pewnością pod drzwiami sklepu, który otwierany jest minutę lub – o zgrozo – dwie później, niźli wynikałoby to z informacji zamieszczonej na wywieszce. Tam właśnie oburzenie na spóźnialskich jest tak wielkie, tak szczere, a krytyka tak powszechna i totalna, że lincz zdaje się wisieć tylko na włosku. Nikt, dosłownie nikt nie może mieć w takiej sytuacji najmniejszych choćby wątpliwości, iż kto, jak kto, ale ci krytykujący właśnie nie znoszą spóźniania się, niepunktualności. Owa krytyka, w której uczestniczą dosłownie wszyscy oczekujący na otwarcie gabinetu czy sklepu ujawnia najdobitniej kto stoi w kolejce i jak bardzo obca jest mu niepunktualność, jak wielkie emocje wzbudza w nim kontakt z brakiem punktualności bezpośredni, jak jego obecność w naszym życiu dziwi i porusza do żywego.

A gdzież, dla odmiany, znajdziesz u nas tych najbardziej pracowitych, te prawdziwe błyskawice w robocie, tych, którym pali się ona w rękach? Oczywiście, że w kolejce i nie pierwszej lepszej, ale takiej do okienka, w którym pani siedzi jedna, a operacji do wykonania na jedną, oczekującą głowę – ma kilkadziesiąt. W takich to totalnie kolejkach słyszeć się daje święty pomruk równie świętego oburzenia na „grzebalską”: „O Boże! Jak się to babsko niemiłosiernie grzebie! Co ona robi tyle czasu?!”. A wtóruje mu powszechne przytakiwanie; „Jak mucha w smole, jak mucha w smole…”. Gdyby w kolejce takiej stały grzbieluchy same, gdyby byli tam tacy tylko, którym robota od rąk nie odchodzi, ci leniwi i w pracy niemrawi, to sterczeliby przecież cicho, pamiętając o tym, że i u nich ludziska sterczą godzinami, choć roboty pięć razy mniej niźli tutaj. Ale w kolejce tej stoją – oczywiście – same tylko istne błyskawice, ci właśnie, którym robota się w rękach pali i dlatego ani rusz pojąć nie mogą dlaczego tutaj czekać im każą tak długo. I to dlatego krytykują tak głośno, szczerze i powszechnie.

Na takiej samej zasadzie najbardziej uczciwych, uczulonych wręcz na wszelkie przejawy nieprawości, na wszelkie próby oszustwa, znajdziesz przed kasami sklepowymi i to wtedy akurat, kiedy okaże się, że im doliczono do rachunku pozycję, której nie mają w koszyku. Wtedy to głośna krytyka oszukiwania ludzi, nabijania w butelkę, okradania, ba nawet takiego kasowego „podskubywania” nie ma równych sobie. Wtedy też jasne się staje, że kradzież czegokolwiek i oszustwo nie mieści się nam po prostu w głowie, że jak nam tak obce, tak dalekie, jak – nie przymierzając – Wyspy Kanaryjskie.

Widać wiec, że krytyka odgrywa w naszym życiu rolę wręcz niebagatelną, że bez niej obraz naszych zalet byłby mocno zatarty i okrojony. Przecież dopiero dzięki temu co krytykujemy widać wyraźnie, jak na dłoni, żeśmy pracowici i w pracy pomysłowi, jak – nie przymierzając – Japończycy; solidni, rzetelni i punktualni jak Niemcy; a ponadto przywykli do tego, by ręki nie wyciągać po to, co nic nasze – zupełnie tak samo, jak rodowici Szwajcarzy.

Słyszy się czasami utyskiwania, że jesteśmy malkontentami, że krytyce i krytykowaniu nie ma u nas rozsądnego końca. Że gdzie się dwóch naszych zbierze tam w krótkim czasie czci i wiary reszta pozbawiona zostanie. Może w tych utyskiwaniach wiele jest racji. Popatrzmy jednak na rzecz całą z innego, o ileż ważniejszego dla nas, punktu widzenia. Skoro krytyka jest u nas jedną z najważniejszych i najczęściej występujących form przejawiania się wielu wspaniałych cech, tyluż zalet – to kultywujmy zwyczaj ów zamiast go tępić. Wszak inni zaletami tak wielkimi i w tak imponującej mnogości poszczycić się nie mogą. Nawet w formie tak bardzo szczątkowej jaką jest krytyka i krytykowanie. Innych oczywiście.

Tadeusz Wojewódzki

Dziennik Bałtycki, 50 (12574) 28 lutego 1986